निळावंती (भाग ४)

निळावंती भाग ४

निळावंतीचा परोपकारी स्वभाव :- 

     त्या व्यापारी ने व निळावंतीने सोबत राहण्याचा निर्णय केलेला आहे , निळावंती आता राहण्यासाठी त्या व्यापाऱ्यांच्या गावाला म्हणजे व्यापाऱ्यांच्या घरी जायला निघाली , सुरुवाती पासूनच ती इतरांना मदत करीत असे मग ती पाहत नसे की मदत मागणार कोण आहे .

     असेच रस्त्याने जात असताना निळावंती ला कशाचा तरी आवाज येतो , ती पहाते तर काय एक मुंगासाची जोडी तिला मदती साठी याचना करीत आहे , निळावंती आपल्या स्वभावानुसार त्या मुंगसाची मदत करायचे ठरविते . त्या मुंगसाच्या जोडीमधील नर मुंगूस हा आंधळा असतो . मादा मुंगूस निळावंतीला विनंती करते की नर मुंगसाचे डोळे तुझ्या मिळविलेल्या विद्येने पूर्ववत कर, निळावंतीला त्या मुंगसाची खूप दया येते व तिच्या स्वभावानुसार ती त्या मुंगसाची मदत करते, तिला सर्वच माहिती राहते की कुठल्या आजारावर कुठली औषध कुठला मंत्र प्रभावी ठरणार . निळावंती तिच्या जवळ असलेले लाल फडके मादी मुंगूस ला देते व नर मुंगूसाच्या डोळ्यांवर बांधायला सांगते . पहाते काय तर आचर्य त्या नर मुंगुसाचे डोळे परत आलेत व त्या मुंगुसला पूर्ववत पुन्हा चांगले दिसू लागले . माणूस सोडून कोणत्या पण प्राण्यावर केलेले उपकार हे कधीही विसरणार नाहीत (अनेक लोक बोलतात त्या प्रमाणे ) निळावंती आपल्या प्रवासात मुंगुसाला सुद्धा सोबत घेते.

     आणखी सोबत चालत असताना एक वृद्ध व्यक्ती निळावंती ला येऊन भेटतो . रस्ता हा जंगला शेजारून असल्याने अनेक प्राण्यांचा सामना त्यांना करावा लागतं होता. हा वृद्ध व्यक्ती निळावंती ला थोड्या दूर अंतरावर असलेल्या नागराजाची कहाणी सांगतो व नागराजाजवळ असलेल्या नागमनी विषयी सांगतो , निळावंती हे ऐकताच आपल्या सोबत असलेले मुंगासंच्या जोडीला सोबत घेऊन नाग व नागमनी च्या शोधात चालायला सुरुवात करते , त्या वृद्ध व्यक्तीने सांगितलेल्या ठीकणी जायचे ठरविते , तो वेळ दिवस मावळण्याचा असतो . म्हणून जंगलात सर्व ठिकाणी अंधार पसरलेला असतो, थोड्या दूर अंतरावर निळावंतीला उजेड दिसतो , ते सर्वजण त्या उजेडाच्या दिशेने चालायला सुरुवात करतात तर पाहतात की साप आपला नागमंनी बाहेर काढून त्या नागमनीच्या च्या प्रकाशात फिरत आहे . निळावंती आपल्याकडे असलेल्या मुंगसाच्या साहाय्याने ती नागमनी मिळविते, व आपला प्रवास सुरू ठेवते.

निळावंती ग्रंथ (भाग ५)

निळावंती ग्रंथ (भाग ३)

निळावंती भाग ३

निळावंतीचे बालपण :-

     निळावंती लहान पणापासून च जंगलात असल्याने व अनेक काहाण्यानुसर तिचे वडील आयुर्वेदिक (हकीम, झाडा पालांचे औषध बनविणे, जडीबुटी  वाले ) असल्याने तिला वनौषधींची किंवा झाडापालांतील औषधांचे चांगलेच ज्ञान प्राप्त होते , निळावंतीला कोणीही मित्र ,मैत्रीण , भाऊ , बहीण नसल्याने ती घरातील प्राणी व जंगलातील मिळेल त्या प्रण्यांसोबत जास्त रमत होती , जास्त खेडत होती. एक दिवस अशीच ती खेळताना तिला दोन मुंग्यांच्या एका गंभीर विषयावर चर्चा करीत आहेत असे तिला जाणवले तिने त्या कडे लक्षपूर्वक पाहिल्यावर समजले की पावसाळ्यात आपल्या घरांमध्ये पाणी घुसते. या विषयांवर ते चर्चा करीत होते . निळावंतीला त्यांच्या गोष्टी ऐकून आचर्य वाटले . मग ती त्या मुंग्यांसोबत चर्चा करते त्यांची चांगली मैत्री जमते ते मुंग्या निळावंतीला काही मंत्र सांगतात , निळावंती इतेच थांबत नाही तर ती इतर प्राण्यांसोबत सुध्या चर्चा करते , तिला पृथ्वीवरील सर्वच प्राणिमात्रांची भाषा अवगत होऊन ती चर्चेचा विषय ठरते , व एक अलौकिक महिला ठरते . सर्वच प्राणी हे कोणत्या ना कोणत्या दैवी कारणाने जन्मास येतात व त्यांच्या कडे अमाप अशी दैवी शक्ती व मंत्र असतात. हे तिला माहीत होते जसे मुंघुस , घुबड ,माकड , साप , विंचू ई. सोबत ती मैत्री करते व त्यांच्या कडून अनेक ज्ञान मिळावीत .

     सर्व प्राणी निळावंतीशी चर्चा करतांना तिला अनेक मंत्रांचे ज्ञान होते . ते ज्ञान ती विसरून जाऊ नये म्हणून ती संग्रहित ठेवायचा निच्यय करते . म्हणून ती दैवी ज्ञान ताम्रपटावर लिहायला सुरुवात करते . त्या ताम्रपटावर अनेक प्रकारचे मंत्र , श्लोक म्हणजे जीवनातील सर्व गुपित त्या ग्रंथामध्ये लपविलेले आहे .

निळावंती ग्रंथ (भाग ४)

निळावंती ग्रंथ (भाग २)

निळावंती कथा भाग २

निळावंती व व्यापारी :- 

     एक तरुण व्यापारी आपला माल विकून बाजारातून बैलगाडीने घरी जायला निघतो , वाटेत त्याला काही डाकू अडवणूक करून त्यांच्या जवळील धन लुटतात व त्याला जिवानिशी मारण्याचा प्रयत्न करतात, परंतु तो व्यापारी आपला जीव वाचविण्यासाठी जंगलाच्या दिशेने पळत सुटतो  , तो धावतांना जंगलाच्या एवढ्या आत मध्ये जातो की तो व्यापारी जंगलातील रस्ता भुलतो. धावताना खूप थकल्याने व रस्ता भुलल्याने तो एका झाडाखाली आराम करतांना झोपून जातो . 

व्यापारी व निळावंती यांची भेट व लग्न

     त्या व्यापाऱ्याला जेव्हा जाग येतो तेव्हा एक सुंदर मुलगी त्या व्यक्तीच्या शेजारी बसलेली असते , ती तरुणी त्या व्यापाऱ्याची चांगली सेवा करीत असते , त्या व्यापाऱ्याला ज्या ठिकाणी डाकुंनी मारले जेथून रक्त वाहत आहे अशा ठिकाणी निळावंती जंगलातील झाड पाला आणून त्यांचे औषध बनवून त्या जखमेवर लावते व त्या व्यापाऱ्यांचा थकावट पाना काही क्षणातच दूर होतो, त्या तरुणीने घेतलेली काळजी पाहून तिची इतरांना करणारी मदत , परावलंबता पाहून , तिचे कोवळ्या वयातील सौंदर्य पाहून तो तिच्यावर प्रभावित व मोहित होतो व तिला लग्नाची मागणी घालतो ,

ती मुलगी त्या व्यापाऱ्याला एकाच वेळी सहज पने होकार दित नाही, परंतु त्याने खूप वेळा लग्नाची मागणी घातल्याने ती लग्नासाठी तयार तर झाली परंतु ती काही अटी आपल्या होणाऱ्या नवर्यासमोर मांडते , जसे की लग्नानंतर मी रात्री कुठेही गेली तर माझ्या मागे न येणे ई. तो व्यक्ती त्या मुलीचे म्हणजे निळावंतीचे सर्वच अटी मान्य करतो.

निळावंती ग्रंथ ( भाग ३ )

निळावंती ग्रंथ (भाग १)

निळावंती ग्रंथ भाग १

  

     निळावंती या ग्रंथाविषयी अनेकांनी ऐकलेच असेल, निळावती या ग्रंथाविषयी अनेकांनी अनेक वेगवेगळ्या कथा ऐकल्याच असतील व अनेक कथा प्रचलित आहेत. तर आज आपण निळावंती या ग्रंथाविषयी माहिती पाहू.

निळावंती ग्रंथ :- 

     निळावंती या ग्रंथाविषयी अनेक समज गैरसमज प्रचलित आहेत , की हा ग्रंथ काळी विद्या , जादूटोणा , गुप्त धन शोधून देणारे मंत्र, तंत्र मंत्र ई . ही निळावंती या ग्रंथा मधील विद्या प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतो किंवा निळावंती हा ग्रंथ जो वाचतो तो सहा महिन्याच्या आत वेडा होतो किंवा त्याचा मृत्यू होतो अथवा त्या ग्रंथामुळे त्यांच्या परिवाराला अनेक प्रकारच्या संकटांना सामना करावा लागतो . नाहीतर परिवारातील सदस्यांना मुखावे लागते जर निळावंती या ग्रंथा मधील विद्या त्या व्यक्तीला प्राप्त झाली तर तो व्यक्ती या पृत्वीवरील सर्वात श्रीमंत व शक्तिशाली व्यक्ती असणार व त्या व्यक्तीला अनेक प्रकारचे तंत्र मंत्र सुद्धा आत्मसात होतील . त्या व्यक्तीला पृथ्वीवरील जेवढे पण प्राणी मात्र आहेत त्या सर्वांची भाषा अवगत होईल . म्हणजेच तो व्यक्ती या संपूर्ण जगातील अलौकिक पुरुषच ठरणार.

निळावंती ग्रंथ ( भाग २)

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग आठ) क्रांतिकारी चळवळ

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग ८)

क्रांतिकारी चळवळी 

     

     भारत स्वातंत्र्यासाठी दोन प्रकारचे आंदोलन चाळविल्या जात होते 

१)  अहिंसेच्या मार्गाने स्वतंत्र मिळविण्याचा प्रयत्न ( मवाळ गट / गांधी युग)

२)  दुसरा गट , हाती शस्त्र घेऊन भारतीय स्वातंत्र्य मिळविणे 

भारतीय स्वातंत्र्यासाठी सुरू असलेले क्रांतिकारी आंदोलन :- 

     भारत देशाला विरतेची परंपरा लाभलेली आहे . त्यामध्ये अनेक क्रांतिकारी सशस्त्र उठाव झाल्याचे दिसून येईल . मग तो १८५७ चा उठाव असो की सन्यासी उठाव, भील विद्रोह , चुआड विद्रोह, संथाल विद्रोह , १८५५ सैनिक विद्रोह , कुका विद्रोह , वंग भंग आंदोलन ई. असे अनेक प्रकारचे उठाव व क्रांतिकारी आंदोलन झाल्याचे दिसून येईल . 

१)  सूर्य सेन :-

     भारतातील क्रांतिकारी चळवळीतील एक महान सेनानी महान क्रांतिकारक सूर्यसेन . यांनी आपल्या जीवनात अनेक क्रांतिकारी कार्यवाही ला शेवटास पूर्ण नेले . सूर्यसेन यांनी इंडियन रिपब्लिकन आर्मी ची स्थापना करून चटगाव मधील विद्रोहाचे नेतृत्व केले.

२)  अरविंद घोष :-

     अरविंद घोष हे आपल्या युवा अवस्थेत एक क्रांतिकारी होते त्यांनी अनेक स्वातंत्र्य चळवळीत भाग घेतलेला होता. परंतु आपल्या जीवनातील अनेक पडावा नंतर त्यांनी सन्यास स्वीकारून  योगी बनले व त्यांनी पंडीचरी मध्ये स्वतःचे एक आश्रम स्थापित केले.

३)  बटुकेश्र्वर दत्त :-

     भारतातील स्वातंत्र्य चळवळीतील एक महान क्रांतिकारी ज्यांनी आपल्या प्राणाची पर्वा न करता भगतसिंह यांच्या समवेत ८ एप्रिल १९२९ ला केंद्रीय विधान सभेत बॉम्ब चा विस्पोट केला . आणि नंतर स्वतःहून आत्मसमर्पण केले. बटुकेश्र्वर दत्त यांनी आपल्या जीवनात अनेकवेळा कारावास भोगलेला आहे , त्यांनी भारत स्वातंत्र्य झाल्या नंतर नोव्हेंबर १९४७ साली अंजली दत्त या मुलीशी विवाह करून बिहार मधील पटना या शहरात वास्तव्य करीत होते . या महान क्रांतिकारकांचा मृत्यू २० जुलै १९६५ ला नवी दिल्ली मध्ये झाला.

४)  मदनलाल धिंग्रा

     भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक महान क्रांतिकारी म्हणजे मदनलाल धिंग्रा . यांनी इंग्लंड मध्ये शिक्षणासाठी गेले असता कर्जन वायली या इंग्रज अधिकाऱ्यावर गोळी झाळुन त्यांच्या हत्तेच्या आरोपाखाली १९०९ च्या सुमारास फाशीवर चढणारा क्रांतिकारी होता.

५)  रासबिहारी बोस :-

     भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील महान क्रांतिकारी चळवळीतील एक सुप्रसिद्ध नेते . ज्यांनी भारतामध्ये च नाही तर भरता बाहेर सुद्धा क्रांतिकारकांचे संघटन बनविणे सुरू केले . गदर पार्टी असो वा आझाद हिंद फौज यांचे संघटन रासबिहारी बोस यांची महत्त्वाची भूमिका होती .यांनी यांच्या जीवनामध्ये अनेक महत्त्वपूर्ण क्रांतिकारी निर्णय घेऊन आपल्या कार्याचा शेवट केला . परंतु त्यांचे स्वातंत्र्य भारतात स्वास घेण्याचे स्वप्न हे अपूर्णच राहिले .

६)  बसंत कुमार बिस्वास :-

     भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील अनेक महान क्रांतिकारी मधील एक युवा क्रांतिकारी बसंत कुमार बिस्वास . बंगाल मधील क्रांतिकारी संघटन युगांतर या चळवळीशी जुळल्यानंतर आपल्या क्रांतिकारी विचारांना सिद्ध करण्यासाठी ब्रिटिश अधिकारी लॉर्ड होर्डिंग्ज यांच्यावर बॉम्ब फेकला व आपल्या २० वर्षाच्या युवा अवस्थेत आपला जीव देशासाठी बलिदान दिला. असे क्रांतिकारी आता तरी होणार नाहीत ज्यांच्या मध्ये भारत मातेच्या स्वातंत्र्य साठी एक वेगळीच ज्वाला जळत होतो.

७)  वासुदेव बळवंत फडके :-

     क्रांतिकारकांची चर्चा होत असेल व वासुदेव बळवंत फडके चे नाव नसेल तर क्रांतिकारी संघटनेची चर्चाच अपूर्ण राहते . 

     भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक महान क्रांतिकारी नेते म्हणजे  वासुदेव बळवंत फडके.ज्यांची स्वतःची च एक वेगळी दुनिया होती यांनी भारतीय इतिहासात आद्य क्रांतिकारी अशी उपमा मिळालेली आहे . भारतात होणारे इंग्रजांचे अन्याय , अत्याचार हे दिवसेंदिवस वाढतच होते. आणि यावर उपाय म्हणजे आपल्या देशात आपणच राज्य करणे . वासुदेव बळवंत फडके यांनी अनेक जाती समूहातील लोकांना एक करून आपली एक क्रांतिकारी फौज निर्माण केली . एक सशस्त्र सेना तैयार केली. त्यांनी एक आपली वेगळीच ओळख निर्माण करून दाखविली १८७९ मध्ये फडके विजापूर मध्ये  एका साथीदाराच्या फितुरीमुळे पकडल्या गेले त्यांना काळे पाणी ची शिक्षा देण्यात आली . त्यांच्यावर अन्याय अत्याचार हे वाढतच गेले . शेवटी एडन या कारागृहात त्यांनी या जगाचा निरोप घेतला . 

८)  चाफेकर बंधू :- 

     भारताने  येवढे क्रांतिकारी दिलेले आहेत की त्यांचे ऋण हे कधीही उतरणार नाहीत . आज स्वातंत्र्य भारतामध्ये जो श्वास घेतल्या जातो तो सर्वच या महान क्रांतिकारकांमुळेच .

     चाफेकर बंधू म्हणजे दामोदर हरी चाफेकर , बाळकृष्ण हरी चाफेकर आणि वासुदेव हरी चाफेकर हे तीनही संगे भाऊ चाफेकर बंधू . यांनी भारतीय स्वातंत्र्यासाठी कशाची ही पर्वा न करता आपल्या प्राणाची आहुती दिली.

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग सात) गांधी युग १९२० ते १९४७, गांधीजींच्या जीवनातील महत्त्वाचे सत्याग्रह

राष्ट्रीय आंदोलन 

गांधी युग १९२० ते १९४७ ,

गांधीजींच्या जीवनातील महत्त्वाचे आंदोलन :-

१)  चंपारण्य सत्याग्रह :-.   गांधीजी १९१५ साली दक्षिण आफ्रिका मधून परत आले. आल्यावर त्यांनी भारताचे व भारतीयांचे अवलोकन केले. गांधींची सुरवात पासूनच ख्याती संपूर्ण भारतभर पसरलेली होती.

     त्या काळात ब्रिटिश सरकार कडून बिहार मधील चंपारण्य या ठिकाण मधील शेतकऱ्यांवर नीळ लागवळीसाठी जबरदस्ती केली जात होती. त्या ठिकाणी गांधीजींनी आपल्या जीवनातील पाहिले आंदोलन (१९१७) भारतात केले.

२)  खेडा सत्याग्रह :-

     गांधीजींच्या जीवनातील दुसरे  महत्त्वाचे आंदोलन म्हणजे खेडा आंदोलन (१९१८) होय. गांधीजींनी कर वसुली विरूद्ध केलेला लढा . यामध्ये सुद्धा गांधी विजयी झाले व सर्व शेतकरयांना न्याय मिळवून दिला .

३)   असहयोग आंदोलन :- 

     गांधी च्या जीवनातील सर्वात महत्त्वाची तीन आंदोलन आहेत , त्या मधील सर्वात महत्त्वाचे आंदोलन म्हणजे *असहयोग आंदोलन* ज्या आंदोलनामुळे गांधी हे संपूर्ण भारत भर पोहोचले, 

     पंजाब मध्ये घडलेला जलियन वाला बाग हत्याकांड या मध्ये झालेला भारतीयांचा नरसंहार यांमुळे भारत देशाला च नाही तर संपूर्ण जगाला खूप मोठा धक्का पोहोचला . या विरोधात गांधींनी असहयोग आंदोलनाला सुरुवात केली . परंतु उत्तर प्रदेशातील चौराचौरी या ठिकाणी आंदोलनाला हिंसेचे वळण लागल्यामुळे गांधीजींनी आंदोलनाला मागे घेतले . परिणामी गांधी पासून बरेच लोक दुरावले .

४).  दांडी यात्रा :- 

     गांधीजींच्या महत्त्वाच्या आंदोलन पैकी दांडी यात्रा हे आंदोलन ला सुद्धा अधिक महत्त्व आहे . ब्रिटिश सरकारच्या नवीन नियम व नवीन कायदा द्वारे भारतीय मिठावर कर लाविल्या जात होता. त्या विरोधात गांधीजींनी १२ मार्च पासून तर ६ एप्रिल पर्यंत आंदोलन केले अहमदाबाद पासून तर दांडी पर्यंत पायी चालून (सरासरी ४०० km ) हे आंदोलन पूर्णत्वास नेले . या आंदोलनामध्ये ८०,००० पेक्षा हि अधिक क्रांतिकारकांना या आंदोलन करतांना कारावासाची शिक्षा झाली

५)  चले जाव चळवळ :-

     दुसरे महायुध्द १९३९ साली सुरुवात झाली . ते १९४५ पर्यंत त्याच वेळी ८ ऑगस्ट १९४२ ला भारतीयांनी गांधीजींच्या नेतृत्वात चले जाव चळवळीचा प्रारंभ केला  ही चळवळ १-२ वर्ष चालली .

६)  गांधीजींची हत्या :-

     भारताचे विभाजन होऊन भारतापासून पाकिस्तान ची निर्मिती करण्यात आली  , व पाकिस्तानला काही रुपयांची मदत सुद्धा करण्यात आली. या कारणाने गांधींवर अनेक लोक नाराज होते . गांधीजी नवी दिल्ली मधील बिडला हाऊस या समोरील मैदानामध्ये सभेमधील आपल्या साथीदारांसह होते त्यांचं वेळी नथुराम गोडसे यांनी नारायण आपटे याला आपल्या आपल्या हाताशी धरून ३० जानेवारी १९४८ रोजी बंदूक मधील गोळी झाडून गांधींची हत्या करण्यात आली . नथुराम गोडसे याला १५ नोव्हेंबर १९४९ रोजी गांधी हत्येमुळे फाशी देण्यात आली तर नारायण आपटे यांना कारावास ची शिक्षा झाली .

राष्ट्रीय आंदोलन क्रांतिकारी आंदोलन :- .......

राहतेय आंदोलन (भाग सहा), गांधी युग (१९२०ते १९४७)

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग सहा)

गांधी युग (१९२० ते १९४७)

     गांधीजींनी भारतात केलेले कार्य, चळवळ ई. ना गांधी युग म्हणून गौरवण्यात आले आहे .

जीवन कार्य :- 

     गांधीजींचे संपूर्ण नाव मोहनदास करमचंद गांधी असे आहे . त्यांचा जन्म गुजरात मधील पोरबंदर या ठिकाणी २ ऑक्टोबर १८६९  रोजी झाला .त्यांच्या आईचे नाव पुतलीबाई . गांधीजींचा विवाह १३ वर्षाचे असतांनाच कस्तुरबा बाई मकनजी यांच्या सोबत झाला. मोहनदास करमचंद गांधी आणि कस्तुरबा गांधी यांच्या विवाहानंतर त्यांना चार पुत्र रत्न प्राप्त झाले.

१) हरीलाल गांधी , २) मनीलाल गांधी

३) रामदास गांधी , ४) देवदास गांधी 

गांधी जी आपल्या पुढील शिक्षणासाठी व वकिली व्यवसाय साठी लंडन या ठिकाणी गेले, त्यांचे शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर गांधी भारतात परतले परंतु त्यांची वकिली या व्यवसायावर पकड न बसल्याने , व त्यांना जे संपादन करायचे होते ते संपादन न होत असल्याने , म्हणून त्यांनी १९९३ मध्ये द. आफ्रिका जो ब्रिटिश राज्याचा एक भाग होता . त्यांच्या सोबत एक वर्षाचा करार करून द. आफ्रिकेला जाण्याचे ठरविले .

गांधीजींचे दक्षिण आफ्रिकेमधील आंदोलन :-

     गांधीजी ला काही दिवसातच द. आफ्रिकेमध्ये वर्णद्वेश , भेदभाव ई चा सामना करावा लागला . रेल्वे डबे मधील पहिल्या डब्यातील तिकीट असून देखील त्यांना रेल्वेतून बाहेर ढकलून देण्यात आले . व त्यांना एका युरोपियन व्यक्तीकडून मार पण खावा लागला . भारतीय संस्कृती प्रमाणे त्यांना टोपी घालने आवडत होते परंतु तिथे न्यायाधीशांनी टोपी न घालण्यासाठी आदेश दिला . त्यांना तिथे अनेक समस्यांना सामना करावा लागत होता. तेथूनच त्यांच्या जीवनाची एक नवीन दिशेला सुरुवात झाली. व त्या नवीन मिळालेल्या मार्गाने गांधीजी चालत होते . दक्षिण आफ्रिकेमध्ये भारतीयांना मिळत असलेली हिन दर्जाची वागणूक या विषयी गांधीजींनी प्रश्न विचारण्यास सुरुवात केली व ते भारतीयांचे प्रश्न सरकार मांडण्यास यशस्वी होत होते.

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलनाची महत्त्वाची भूमिका :-

     दे दि हमे आझादीं

     बिना खड्ग बिना ढाल

     साबरमती के संत तूने 

     कर दिया कमाल,

            :-  कवी प्रदीप

      या वरील ओळीप्रमाने सांगावेसे वाटते की , गांधियुग हे गांधीजींची भारतातील चळवळीचा कालखंड आहे . ज्यामध्ये हिंसा नव्हती तर महावीर बुद्ध यांची अहिंसा होती. गांधीजी सुरुवाती पासूनच शांततेच्या मार्गाने चालत होते . या कारणामुळेच गांधींवर अनेक टीका होत होत्या . भारतातील तरुण वर्गाने त्यांच्या कडे पाठ फिरविली होती तरीपण गांधी आपल्या वाटेने चालत होते व चालत असताना त्यांनी हजारो लोकांना सोबत घेऊन भारतीय स्वातंत्र्य मिळविण्यासाठी आपले व आपल्या सहकाऱ्यांचे अतुलनीय योगदान या भारत मातीसाठी दिले .

गांधी जिंच्या जीवनातील महत्त्वाचे सत्याग्रह 

१)   चंपारण्य सत्याग्रह :-

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग पाच), जहाल वादी काळ (१९०५ ते १९२०)

राष्ट्रीय आंदोलन   (भाग पाच)

जहालवादी युग (१९०५ ते १९२०)

जहालवादी युग (१९०५ ते १९२०) 

     इ.स. १९०५ साली झालेल्या राष्ट्रीय काँग्रेस च्या सुरत येथील अधिवेशनात जहाल आणि मवाळ यांच्या वादाची प्रथम ठिणगी पडली आणि काँग्रेस मध्ये प्रथम फूट पडून दोन गटात विभागणी झाली . ज्यांचा विनंती , अर्ज यांवर विश्वास होता ते मवाळ वादी तर यांच्या विरूद्ध असलेली विचार धारा म्हणजे जहाल मतवादी विचार सरणी.  या जहाल वादी विचारसरणीचे नेतृत्व लाल - बाल - पाल यांनी केले म्हणजे . लाला लजपतराय, लोकमान्य टिळक , आणि बिपिन चंद्र पाल यांनी जहाल वादी विचारसरणीचे राष्ट्रीय स्तरावर नेतृत्व केले.

जहाल मतवादी विचार व कार्य :- 

१)   पाहिले भारतीय स्वतंत्र हे उद्दिष्ट असून नंतर भारतीय सुधारणा होतील असे जहाल वादिंचे पक्के मत होते .

२)   भारतीय जनतेने संघटित होऊन राज्यकर्त्या च्या अन्यायी धोरणाचा प्रतिकार केला तर सरकारला वठणीवर आणु शकतो.

३)   कोणतेही हक्क जर भिक मागून मिळत नसतील तर ते तिर्व आंदोलन करून हिसकावून घेतली पाहिजेत 

     असे जहाल वादी विचार ऐकून अनेक तरुणांचे जहाल वाद्यांना समर्थन मिळत असे.

गांधी युग १९२० ते १९४७ :-. .........

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग चार) ,मवाळ वादी कालखंड

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग चार )

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन :- 

     भारतीय राष्ट्रीय  आंदोलनाचे स्वातंत्र्याच्या चळवळीचे महत्त्वाचे  तीन कालखंड विभागण्यात आलेले आहेत.

१)  मवाळ वादी कालखंड (१८८५ ते १९०५)

२)  जहाल वादी कालखंड (१९०५ ते १९२०)

३)  गांधी युग (१९२०ते १९४८)

मवाळ वादि कालखंड :-

     मवाळ वादी युग म्हणजे स्वतंत्र चळवळीचा प्रारंभीचा काळ (१८८५ ते १९०५) होय. हा काळ म्हणजे चांगले सुशिक्षित लोक व विचारवंतांचा काळ म्हणून ओळखल्या जातो. यांच्यामुळेच माहिती झाली की भारतीयांची आर्थिक पिळवणूक कशी होत आहे . हे राजकीय दृष्टिकोनातून व आर्थिक दृष्टिकोनातून यांनी चांगल्या प्रकारे नवीन भारताचे स्वप्न दाखविले .

     भारतीय काँग्रेस या पक्षाची स्थापना १८८५ साली करण्यात आली व तेथूनच मवाळ वादी युगाचा प्रारंभ होतो.  १८८५  ते १९०५ पर्यंत मवाळ वादी युग असे म्हणतात.

मवाळ वादी यांचे विचार व कार्य :-

१)   मवाळ वाद्याचा संपूर्ण विश्वास हा ब्रिटिशांवर होता.

२)  त्यांना वाटत होते की इंग्रजांशिवाय भारतात शांतता व सुव्यवस्था प्रस्थापित होणार नाही.

३)  इंग्रजांच्या न्यायव्यवस्थेवर विस्वास असल्याने ते भारतीयांसोबत न्याय करतील .

४)  ब्रिटिशांकडे अर्ज, विनंती करून थोडे थोडे स्वातंत्र्य घ्यावे. थोड्या थोड्या भारतात सुधारणा करून घ्याव्यात जेणे करून भारतीय स्वातंत्र्य हाताळताना भारतीय पुढारी सक्षम होतील.

जहालवादी युग (भाग पाच)

     इ. स. १९०६ साली झालेल्या ........

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग तीन) ब्रिटिश सरकार विरूद्ध आंदोलन

राष्ट्रीय आंदोलन (भाग तीन)

ब्रिटिशांविरोधात आंदोलन करण्यामागील काहीं कारणे :-

१)  ब्रिटिश हे महत्त्वाकांक्षी असल्याने त्यांनी भारतात व्यापार करण्याबरोबरच राज्य करण्याचे स्वप्न सुद्धा पाहिले .

२)  भारतातील अमाप संपत्ती  त्यांनी स्वतःच्या देशामध्ये हस्तांतरित केली

३)  ब्रिटिशांनी भारतातील धार्मिक तसेच संस्कृतीतील परंपरांमध्ये दुरुस्ती करण्याचे शक्य ते प्रयत्न केले 

उदा - बालविवाह , सतीप्रथा, वर्णभेद ई. 

४).  ब्रिटिश सैन्यामध्ये भारतीय सैनिक आणि ब्रिटिश सैनिक यांमध्ये होत असलेला भेदभाव , असे अनेक कारणे सांगता येतील.

ब्रिटिश शासनाविरोधात झालेले विद्रोह

१)  चोरो विद्रोह :- 

     बिहार मधील पलामु जिल्हातील कंपनी आणि तेथील जमीन दारांनी जबरदस्तीने जमिनीवर कर बसवून जमिनी बळकावण्याचा प्रयत्न केला . तेव्हा तेथील स्थानिक भारतीयांकडून , शेतकऱ्यांकडून ब्रिटिशांविरोधात विद्रोह उभारण्यात आला.

२)  सन्यासी विद्रोह :-

     सन्यासी विद्रोह हा बंगाल प्रांतात झालेला विद्रोह आहे. धार्मिक तिर्थस्तळी यावर करण्यात आलेला प्रतिबंध त्यावर लादण्यात आलेला अवाजवी वाढविले कर  या विरोधात तेथील सन्यासी वर्गाने आपल्या सोबतीला सैनिक व तेथील भारतीयांना घेऊन ब्रिटिश सरकार विरोधात बंड पुकारल्या गेला हा विद्रोह ४० ते ५० वर्ष सुरू राहिला परंतु ब्रिटिशांनी हा विद्रोह दडपून टाकला. 

३) कूका विद्रोह :- 

     या आंदोलनाची सरुवात जवाहरमल भगत व त्यांचे शिष्य यांनी मिळून बंगाल मध्ये बंगाल मध्ये विद्रोहला सुरुवात केली . खरे तर हा विद्रोह ब्रिटिशांविरोधात नसून शीख धर्मामध्ये असलेल्या रुढी, परंपरा , अनिष्ट चालीरीती , अंधविश्वास या विरोधात उभारलेली लढाई होती. परंतु ब्रिटिशांचे विस्तार वादी धोरण लक्षात घेता ब्रिटिशांनी आपले पाऊल पंजाब प्रांतकडे वळविले . आता धार्मिक सुधारणेसाठी सुरू केलेली चळवळीला राजकीय वळण लागले व ब्रिटिश विरोधात आंदोलनाला सुरुवात झाली.

४)  पड्यागोरांचा विद्रोह :-

     हा भारतातील ब्रिटिशांच्या विरोधातील सर्वात मोठा विद्रोह समाजाला जातो . त्या मागील कारणे पण तसेच आहेत. दक्षिण भारतातील जे राजे होते त्यांनी इंग्रजांच्या अधिपत्याखाली राहणे पसंत केले नाही व त्यांनी एक होऊन इंग्रज विरोधात आपले सैनिक आपला लढा उभा करून ब्रिटिशांविरोधात आवाज उभा केला व विद्रोहाला एक मोठा आकार देऊन लढा उभा केला . या विद्रोहाचे नेतृत्व कट्टाबोम्म नायकान या शूरवीर पाडज्ञाने केले .

     ब्रिटिशांविरोधात उचललेला आवाज व त्याला मिळालेल्या एका विद्रोहाचे स्वरूप व नंतर झालेला नरसंहार असे सत्र हे सुरूच होते, भारतामध्ये अगणित झालेले विद्रोहमुळेच आज भारतात स्वातंत्र्याची व लोकशाहीची हवा वाहत आहे .

     भारतामध्ये झालेले अनेक विद्रोह हे आज मिळालेल्या स्वातंत्र्याचा च एक भाग आहे . त्या विद्रोहांमधील एक महत्त्वाचा विद्रोह म्हणजे १८५७ साली झालेला विद्रोह सरकारच्या विरोधात झालेला बंड. १८५७ साली झालेला ब्रिटिश विरोधातील बंड हा भारतातील पहिले स्वतंत्र युद्ध होते , असे म्हणणे वावगे ठरणार नाही, या स्वातंत्र्य युद्धाची सुरुवात  १० मे १८५७ मध्ये मेरठ या ठिकाणी झाली . एक अग्नी ची चिंगारी पूर्ण जंगलामध्ये वानवा पेठवितो त्याच प्रमाणे १८५७ च्या विद्रोहाने संपूर्ण उत्तर भारत पेटून उठला होता . या बंडाची सुरुवात मंगल पांडे या क्रांतिकारानेच केलेली होती. आपल्याच वरिष्ठ अधिकाऱ्यावर गोळी झाडून केलेली ही क्रांती होती.

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन (भाग चार) .......

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन (भाग २) भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची पार्श्वभूमी

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन (भाग २)

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची पार्श्वभूमी 

राष्ट्रीय आंदोलन भाग २

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची पार्श्वभूमी :-

     भारतीय स्वातंत्र्य प्रत्येक काळात कोणत्या ना कोणत्या कारणाने एखाद्या राजाच्या किंवा राज्यकर्तेच्या अधिपत्याखाली पारतंत्र्यात होते . परंतु ते राज्यकर्ते भारतातील संस्कृतीला स्वीकारून भारतीयांसोबत रोटीबेटीचे व्यवहार करीत होते. त्यामुळे भारतात येणारे राज्यकर्ते भारतामध्ये येऊन भारतामध्ये वास्तव करीत होते, व भारताची राष्ट्रीय संपत्ती भारतामध्ये च राहत होती. परंतु अपवाद इंग्रज वगळता .

     ब्रिटिशांनी ३१ डिसेंबर १६०० मध्ये भारतात कंपनी ची स्थापना करून व्यापार करीत होते, परंतु ब्रिटिश हे महत्त्वाकांक्षी असल्यामुळे ते भारतावर राज्य करण्याचे स्वप्न पाहत होते , परंतु ब्रिटिश कधीही भारतीयांचे होऊ शकले नाहीत. ब्रिटिशांना व्यापरामधून मिळणारा अमाप नफा ते त्यांच्या देशामध्ये पाठवीत होते.

     ब्रिटिशांच्या आर्थिक धोरणाविषयी चा अहवाल भारतीय विचारवंत , शिक्षण तज्ज्ञ दादाभाई नौरोजी यांनी स्पष्ट केला. त्यांनी लिहिलेल्या पोवर्टी अँड अन् ब्रिटिश रुल इन इंडिया या पुस्तकामध्ये भारतीय संपत्ती कशी ब्रिटिश राज्याकडे वाहत आहे या पुस्तकामध्ये स्पष्ट केले.

ब्रिटिशांविरोधात आंदोलन करण्यामागील काहीं कारणे :- (भाग तीन)............

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन (भाग १)

भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन (भाग १)

राष्ट्रीय आंदोलन भाग १

     भारत माझा देश आहे, सारे भारतीय माझे बांधव आहे, माझ्या देशावर माझे प्रेम आहे .

     भारताची प्रतिज्ञा सुरू होत असतांनाच सांगितले आहे की, ' भारत माझा देश आहे ' याचा अर्थ असा आहे की भारताला मी माझा मानतो .आणि हीच भावना प्रतेक भारतीयांच्या हृदयावर राज्य करीत आहे.

     आज जो आपण स्वतंत्र भारतातील हवेमध्ये श्वास घेत आहोत, त्याच स्वतंत्र भारतातील हवेमध्ये श्वास घेण्यासाठी अनेक भारतीय क्रांतिकारकांनी आपल्या जीवनाची आहुती दिलेली आहे . हे आज मिळालेले भारतीय स्वतंत्र किंवा भारतीय लोकशाही ही एक किंवा दोन दिवसात मिळालेली नसून यामागे हजारो लोकांचे बलिदान आहे . भारत तर १९४७ साली स्वतंत्र झाला परंतु हा लढा आज सुद्धा सुरू आहे .

     भारताला स्वातंत्र्य १५ आगस्त १९४७ साली मिळाले . परंतु या स्वातंत्र्यामागे हजारो भारतीय क्रांतिकारकांचे बलिदान आहे. त्यांनी केलेल्या लढाईचे ,  गनिमी कावा असो वा मोर्चे , आंदोलन ई . चा समावेश आहे .

आता आपण महत्त्वाच्या मुद्द्यांकडे वळू :- 

काही मुद्दे :- 

१)   भारत १५ आगस्ट १९४७ साली स्वातंत्र्य झाला . कोणाकडून तर इंग्रजांकडून 

२)  भारतामध्ये इंग्रजांचे आगमन सोळाव्या शतकात म्हणजेच , इंग्रज व्यापार करण्यासाठी भारतात आले (१५९९) व

३)  इ. स. १६०० मध्ये ईस्ट इंडिया नावाची कंपनी स्थापन करून व्यापाराला सुरुवात केली व काहीच कालावधीत ते भारताचे राज्यकर्ते बनले .

आणखी काही मुद्दे या ठिकाणी स्पष्ट करू :-

१)  भारतात इंग्रज येण्याअगोदर  भारत स्वातंत्र्य होता काय :- तर याचे उत्तर नाही असे आहे . त्यावेळी राजेशाही असल्या कारणाने कोणत्या ना कोणत्या राजाच्या अधिपत्याखाली भारत भूमी ही पारतंत्र्यात होती .

२)  इंग्रज येण्याअगोदर भारतामध्ये आपले पाय रोवून बसलेले पोर्तुगिज (१५१०)  सुद्धा होते .

३)  भारतामध्ये सुरुवातीपासूनच बाहेरील प्रांतातील आक्रमणे होत होती. उदा - आर्य , हून , मोघल , ई.

४)  अनेक विदेशी राज्यकर्ते भारतात स्थाईक झाल्याने भारतीयांसोबत त्यांचे रोटी बेटी व्यवहार होत होते 

५)  ज्या प्रकारे रोटी बेटी होत होती त्याच प्रकारे एकमेकांच्या संस्कृती ला सुद्धा मान सन्मान दिल्या जात होता .

६) परंतु इंग्रजांनी व्यापराबरोबरच  राज्यकर्ते सुद्धा झाले, व महत्त्वाचे म्हणजे भारतीयांचा संवेदनशील विषय म्हणजे भरताचा धर्म भारताची संस्कृती यामध्ये इंग्रजांचा वाढत असलेला हस्तक्षेप.

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीची पार्श्वभूमी (भाग २ ).....